İstanbul Üniversitesi Su Bilimleri Fakültesi öğretim üyelerinden oluşan araştırma kümesi, Marmara Denizi’nin taban yüzeyindeki canlıların durumunu belirlemek ve tabandaki çölleşmeyi gözlemleyerek örnekler almak gayesiyle araştırma başlattı. Fakülteye ilişkin ‘R/V YUNUS-S’ araştırma gemisiyle inceleme seferine çıkan araştırma kümesi, deniz yüzeyine kamera indirip müşahede yaptı. Tekirdağ’ın Marmaraereğlisi ilçesi açıklarında yapılan çalışmada, su altı kamerasıyla 22 metre derinlikte taban yüzeyinde gibisi bir imgeyle karşılaşan öğretim üyeleri, yaklaşık 300 metre derinlikte müsabakayı bekledikleri imgeyle karşılaşınca şaşırdı. Kamerayı daha da derine indirmeyi deneyerek çeşitli örnekler toplayan küme üyeleri, 22 metre derinlikte karşılaştıkları tabakanın yaklaşık 10 metre kalınlığında bir müsilaj katmanı olduğunu belirledi.
Geçen hafta bilim insanlarından oluşan diğer bir kümenin İzmit Körfezi’nde, Gebze ilçesi Eskihisar bölgesinde yaptığı çalışmalarda da denizin 10-15 metre derinliklerinde kümelenmiş halde müsilajlar tespit edildi. Dalgıç kamerasına da yansıyan imajlarda müsilaj tehlikesinin devam ettiği görüldü.
‘MARMARA DENİZİ’NDE MÜSİLAJIN KAYBOLDUĞU HİSSİYATINA KAPILDIK’
Marmaraereğlisi açıklarında çalışma yapan araştırma kümesinin lideri ve İÜ Su Bilimleri Fakültesi Dekanı Prof. Dr. Melek İşinibilir Okyar, “Marmara aslında hidrodinamik ve ekolojik yapılarıyla çok özel bir deniz. Karadeniz ve Ege Denizi ortasında bir ilişki rolü de üstleniyor. Doğal olarak pek çok cins için de bir geçiş ve göç yolu özelliği taşıyor. Ancak pek çok baskının da altında. Marmara Denizi’nde pek çok antropojenik yani insan, kirlilik, balıkçılık, kıyı tahribatı üzere pek çok baskıdan ötürü biyoçeşitliliği ve su kalitesi tarafında azalmalar kelam konusu. Bahsettiğim baskıların bir sonucu olarak Marmara Denizi’nde 2021 yılında bir müsilaj oluşmuştu. Müsilajı, ‘ekolojik felaket’ olarak isimlendirdik. Müsilaj dediğimiz olay yaklaşık 6 ay kadar sürdü. Müsilaj dünyanın pek çok yerinde, sıkıntılı bölgelerde gözleniyor. Fakat bu kadar uzun sürmesi Marmara Denizi’nin ne kadar çok baskı altında olduğunu ve meseleler yaşadığını bize gösterdi. Sonrasında Marmara Denizi’nden müsilajın kaybolduğu hissiyatına kapıldık. Aslında daha doğrusu genel olarak yöneticiler bu türlü bir hissiyata kapıldı. Zira biz her vakit için bu sorunun potansiyel olduğunu ve şartlar tekrar tıpkı biçimde bir ortaya geldiğinde bu müsilajın cereyan edebileceğini tabir ediyorduk” dedi.
‘BİR MÜSİLAJ KATMANININ İÇİNDEN GEÇTİĞİMİZİ FARK ETTİK’
Marmara Denizi’nin durumuyla ilgili yaz sonundan bu yana dalgıçlar ve balıkçılardan bilgiler aldıklarını, tertipli olarak yaptıkları örneklemelerde de sapmalar tespit ettiklerini belirten Prof. Dr. İşinibilir Okyar, “Fakülte olarak Marmara Denizi’nin tabanındaki ömür hangi şartlarda? Değişim var mı? Yaşanan bu sıkıntılara bağlı olarak büsbütün çölleşti mi? Bunları görmek ismine derin deniz biyoçeşitliliğini takip ettiğimiz bir çalışmamız vardı. Bu çalışmada denizde ROV dediğimiz uzaktan görüntüleme aygıtını kullanıyoruz. Ekosistem yahut canlıya ziyan vermeden suyun altından manzara alıyoruz. Marmaraereğlisi taraflarında Marmara Denizi’nden imaj örneği alırken, tabana geldiğinizi düşündük. Yani aslında doğrusu, 300 metrelik bir yerde tabana geldiğimiz düşündük. Zira imaj bize o denli bir hissiyat verdi. Taban üzere bir yapı belirdi. Sonrasında ROV’u büsbütün yeniden tabana değsin diyerek bıraktığımızda inmeye devam ettiğini gördük. Bu imgede bir müsilaj katmanının içinden geçtiğinizi fark ettik” diye konuştu.
Marmara Denizi’nde 2021 yılında yaşananların gibisi bir müsilaj yayılması olduğunu belirten Prof. Dr. İşinibilir Okyar, “Bir dalgıcın Beylerbeyi civarlarında kaydettiği su altı görüntüsünde ağır bir müsilaj manzarası saptadık. Tekraren gereken önlemlerin alınmasını, ileri biyolojik arıtımların yapılması, derin deşarj olayının kaldırılması, kıyısal tahribatların yapılmaması gerektiği söylüyoruz. Üzerimize düşen vazifesi yapmazsak Marmara Denizi, ne yazık ki çok süratli bir halde bir çöküşe hakikat gidiyor. Marmara Denizi’nin çöküşe gitmesi, bu türlü muazzam bir ekosisteminin yıkılması, çevresel pek çok ekosisteme de ziyan verecektir. Etrafında aslında çok ağır bir nüfusun olduğu kentler yaşıyor. Doğal olarak insan nüfusunu da etkileyecek bir sorun olabilir. Müsilajla birlikte balık stoklarında bir ziyan olacak. Azalmaya bağlı olarak yahut müsilajın içermiş olduğu patolojik bakterilerden ötürü insan sıhhatini tehdit eder durumlarını da tekrar olması kelam konusu. En kısa vakitte bu sorunun çözülmesi gereği tarafında tekrar ilgili kurumlarla toplantıların yapılarak acil tedbir kararlarının alınması gerektiğini düşünüyorum ki zati bununla ilgili 2021 yılında alınması gereken yapılması gereken kararlar alındı. Müsilaj bilim kurulu bir rapor yazdı bunla ilgili ilgili ve teklifleri de sundu. Bu tekliflerin ve önlemlerin bir an evvel alınması gerektiğini düşünüyorum” sözlerini kullandı.
‘BÜTÜN MARMARA DENİZİ’Nİ KAPSAYACAK HALDE ÖNLEMLERİN ALINMASI GEREKİR’
Kocaeli Üniversitesi Fen Edebiyat Fakültesi Biyoloji Kısmı Öğretim Üyesi Prof. Dr. Halim Aytekin Ergül ise hala müsilajın var olduğunu belirterek, “Geçtiğimiz hafta yaptığımız çalışmada, bilhassa 10, 15 metre derinlikte kümelenmiş halde agregalar biçiminde muhtemelen rüzgarların tesiriyle batıdan doğuya gerçek hareketlerini gözledik. Elbette rüzgarların ve akıntıların tesiriyle taraf değiştirmesi mümkündür. Münasebetiyle da Marmara Denizi’nin rastgele bir yerinde oluşmuş olan müsilajın tekrar rastgele bir yerinde görünmesi, birikim göstermesi mümkün olabilir. O bakımdan da bütün Marmara Denizi’ni kapsayacak biçimde önlemlerin alınması, sürdürülmesi gerekir” dedi.
‘EN BÜYÜK ETKENLERDEN BİRİ MESKENLERDEN KAYNAKLANAN DEŞARJLARIN ARTARAK DEVAM ETMESİ’
Müsilaj ile uğraşta çok önemli çalışmalar yapıldığını, Marmara Denizi’nin özel etraf muhafaza bölgesi ilan edildiğini de söyleyen Prof. Dr. Ergül, “Bunlar elbette çok isabetli kararlardı lakin kâfi olmadığını görüyoruz. Bu mevzuda da büyük ölçüde bölgede nüfusun çok ağır olmasının tesirli olduğunu düşünüyorum. Bu çalışmalar başladığında hatırladığımız kadarıyla bütün Marmara Bölgesi için nüfus 25 milyon civarındaydı. Geçtiğimiz hafta açıklanan TÜİK datalarına nazaran bu sayı 27,2 milyona yükseldi. Münasebetiyle tahminen müsilajın varlığını sürdürmesindeki en büyük etkenlerden biri bilhassa konutlardan kaynaklanan deşarjların artarak devam etmesi. O bakımdan uzun vadeli önlemler alınması, nüfusun ülke genelinde tekrar yapılanmasıyla ilgili çalışmalar yapılması, demografik dağılımın değiştirilmesi için çalışmalar yapılması gerektiğini düşünüyorum. Bu elbette çok kolay bir şey değil; 10, 20, 30 yıllık perspektiflerde düşünülmesi, hesaplanması gereken bir konu fakat bir an evvel başlanması gerekiyor. Zira mevcut şartlarda denizin, bilhassa etrafındaki atık sulardan kaynaklanan yükü kaldıramadığını görüyoruz” diye konuştu.
‘DENİZ GENELİNDE MÜSİLAJLA İLGİLİ OLUMSUZ GELİŞMELERİ GÖRÜYORUZ’
6 Haziran’da Gebze ilçesindeki Eskihisar Sahili’ne canlı popülasyonun artırılması için bırakılan yapay resifler ait Prof. Dr. Halim Aytekin Ergül, “Burada Kocaeli Büyükşehir Belediyesi, Vilayet Tarım ve Orman Müdürlüğü ve Kocaeli Üniversitesi iş birliğiyle bir çalışma gerçekleştirildi. Bu kapsamda doktora ve yüksek lisans öğrencilerimiz de teknik çalışmalarını sürdürüyorlar. Aşağı üst her ay ya da 15 günde 1 daima dalışlar yapıyoruz. Marmara Denizi’nin farklı bölgelerinde de bu dalış çalışmalarını yapıyoruz ve su altı imgeler alıyoruz. Ne yazık ki bütün deniz genelinde müsilajla ilgili olumsuz gelişmeleri görüyoruz. Bizim sürdürdüğümüz ve Kocaeli Büyükşehir Belediyesi’nin desteklediği yapay resif çalışmaları bölgenin rehabilitasyonuna katkı sağlamasını umduğumuz çalışmalar. O mevzuyla ilgili teknik olarak izleme çalışmaları yapıyoruz; öbür yandan da bölge için faydalarını test ediyoruz. Evsel atık sular başta olmak üzere bölgeye olan deşarjların devam etmesi bir sorun olarak varlığını hissettirmeye devam ediyor” tabirlerini kullandı.
‘BU MODELLERİN ÇALIŞMADIĞINI NE YAZIK Kİ DENEYİM EDİYORUZ’
Marmara Denizi’nin özel etraf müdafaa bölgesi ilan edilmesine ait konuşan Prof. Dr. Ergül, “Bu büyük ölçüde olumsuz konulara neden olan girdilerin azaltılmasına sağlayacak bir tedbir ve o bakımdan çok yararlı. Devam etmesinde de yarar görüyorum lakin nüfusun fazla olması ve zorunlu deşarjların hala devam ediyor olması alınan bütün tedbirlere karşın denizin kendisini rehabilite etmesi için kâfi fırsatı vermiyor. Yani yapılan modelleme çalışmaları 5-6 yılda denizin kendini rehabilite edebileceğini gösteriyor fakat atık girdilerinin devam etmesi durumunda bu modellerin çalışmadığını ne yazık ki deneyim ediyoruz. Bizim sıkıntımızın kökeninde büyük ölçüde dar bir alandaki yerleşim bölgesinde ve bir iç denizin etrafında çok fazla nüfusun bulunması yatıyor. Onun için yetkililerin acilen bu bahiste teşebbüsler başlatması gerektiğini düşünüyorum” dedi.
‘MARMARA DENİZİ’NİN DEĞERİNİ BİLMEMİZ LAZIM’
Marmara Denizi’nin ehemmiyetine de değinen Prof. Dr. Ergül, “Marmara Denizi’nin kıymetli özelliklerinden bir tanesi de tek bir ülkenin hudutları içerisinde yer alan dünyadaki tek deniz olması. O bakımdan değerini bilmemiz lazım ve varlığını sürdürmesi için de ülke olarak elimizden geleni yapmamız lazım. Elbette Karadeniz’den ya da Akdeniz’den girdiler kelam hususudur fakat büyük ölçüde ve etrafındaki çeşitli kaynaklardan gelen atık su deşarjlarının fazla olması bugün yaşadığımız sıkıntıların kökeninde yatmaktadır” tabirlerini kullandı.